Przykładowy artykuł
Najczęstsze kontuzje
Wśród amatorów sportów zimowych najbardziej narażone na uraz są kończyny dolne.
Skręcenie kolana
W zależności od siły towarzyszącej urazowi rozróżnić można cztery stopnie skręcenia kolana.
| Stopień skręcenia | Objawy |
| I | Bolesność przyczepów więzadeł pobocznych, pełny zakres ruchów, bez wysięku i objawów niestabilności |
| II | Bolesność przyczepów więzadeł pobocznych, bolesność przedniego przedziału kolana, szczeliny stawu, ograniczenie bólowe zakresu ruchów, objawy niestabilności więzadeł krzyżowych i pobocznych I°, możliwy wysięk lub krwiak |
| III | Niestabilność II°, obrzęk kolana (krwiak), ograniczenie zakresu ruchu, utykanie |
| IV | Niestabilność III°, obrzęk (krwiak), ograniczenie ruchu, utykanie, chodzenie o kulach |
W przypadku uszkodzenia w stopniu pierwszym i drugim stosowane jest leczenie zachowawcze (w stopniu pierwszym ograniczenie aktywności sportowej, w drugim orteza stabilizująca kolano). W stopniach trzecim oraz czwartym konieczne jest zastosowanie leczenia operacyjnego.
Uszkodzenia łąkotek stawu kolanowego
Dochodzi do nich podczas nagłego skręcenia kolana przy ustabilizowanej stopie. Jest to szczególnie częste podczas uprawiania narciarstwa zjazdowego. Uszkodzona łąkotka powoduje ból przy ruchach skrętnych ugiętego kolana, możliwe jest uczucie bolesnego przeskakiwania, nawet do blokowania. Dosyć często występuje wysięk. W celu dokładnej diagnozy najlepiej wykonać badanie rezonansu magnetycznego lub USG. Stosowane jest leczenie artroskopowe, które polega na zszyciu lub usunięciu uszkodzonego fragmentu. Powrót do sprawności sprzed urazu po częściowym wycięciu łąkotki może nastąpić nawet po dwóch tygodniach, natomiast po zszyciu okres rekonwalescencji wynosi około trzy–cztery miesiące.
Skręcenie stawu skokowego
Skręcenie stawu skokowego powstaje w wyniku nagłego zagięcia stopy do wewnątrz. Spotykane jest często u łyżwiarzy, szczególnie tych używających łyżew figurowych.
Wyróżnia się trzy stopnie skręcenia stawu skokowego, nazywanego też powszechnie skręceniem kostki.
| Mechanizm | Stopień | Objawy |
| niewielkie naciągnięcie torebki stawowej i więzadeł | I (lekki) |
nieznaczny ból, niewielki, szybko ustępujący obrzęk (z reguły wokół kostki bocznej), tkliwość |
| częściowe przerwanie więzadeł oraz torebki stawowej | II (umiarkowany) |
ból od umiarkowanego do ciężkiego, który uniemożliwia normalne chodzenie, obrzęk, niestabilność stawu, możliwe drobne zasinienia (krwiaki) |
| całkowite przerwanie więzadeł i torebki stawowe | III (ciężki) |
ostry ból, całkowita niestabilność stawu, duży obrzęk, zwykle rozległe wylewy krwawe (siniaki) |
Skręcenia stawu skokowego nie należy mylić ze zwichnięciem. Skręcenie dotyczy tylko tkanek miękkich. Zwichnięcie natomiast polega na nieprawidłowym przesunięciu się względem siebie powierzchni stawowych. W związku z tym, że w zwichnięciu elementy, które uległy przesunięciu zazwyczaj nie wracają na swoje miejsce konieczna jest szybka interwencja lekarska i nastawienie stawu.
Uszkodzenia aparatu więzadłowego kolana
Urazy więzadeł pobocznych w postaci naciągnięcia lub naderwania dotykają często narciarzy zjazdowych, natomiast więzadeł krzyżowych – fanów snowboardingu.
W przypadku naciągnięcia lub naderwania więzadeł pobocznych stwierdza się bolesność uciskową przyczepów więzadłowych – zarówno bliższych, jak i dalszych. Nie ma natomiast objawów niestabilności, wysięku. Skręcenie lekko ugiętego kolana jest źródłem bólu, bez bolesności podczas obciążania. Celem diagnozy wykonuje się badanie USG, w którym widoczny jest obrzęk w okolicy przyczepów więzadeł, bez przerwania ich ciągłości.
Naciągnięcie lub naderwanie więzadeł krzyżowych powoduje ból przedniego przedziału kolana, trudny do precyzyjnego zlokalizowania. Obserwuje się również bólowe ograniczenie ruchów, bez objawów niestabilności. W badaniu USG widoczny obrzęk w okolicy więzadła, bez przerwania ciągłości.
W obu przypadkach stosowane jest leczenie zachowawcze w postaci ograniczenia ruchomości poprzez stosowanie opaski elastycznej oraz oszczędnej aktywności ruchowej.
Złamanie spiralne kości piszczelowej
Powstaje zwykle u osób niezaawansowanych, kiedy narty utkną w głębokim śniegu i dochodzi do próby wyciągnięcia ich z równoczesnym obrotem w osi kończyny.
Do złamania spiralnego dochodzi, gdy działająca siła powoduje rotacje kończyny. Obie części złamanej kości są wobec siebie obrócone wzdłuż osi kości. Oznacza to, że jedna część kości jest skręcana w jedną stronę, a druga w przeciwną. Obszar pomiędzy skręcanymi fragmentami nie wytrzymuje i pęka. Takie pęknięcia mają kształt rozciągniętej spirali. Powoduje to, że odłamy kości są niczym szpikulce i mają ostre końce. Kość złamana w ten sposób może przebić naczynie krwionośne, uszkodzić nerw lub spowodować złamanie otwarte, czyli takie, któremu towarzyszy uszkodzenie powłok skórnych. Dodatkowo złamania skrętne są bardzo trudne do nastawienia. Dochodzi bowiem do znacznego skrócenia kończyny. Odłamy zachodzą na siebie i ustawienie ich w pozycji anatomicznej wymaga bardzo silnego wyciągu albo rozległej operacji.
Do rozpoznania konieczne jest wykonanie badania RTG w co najmniej dwóch projekcjach. Niepowikłane złamanie goi się około sześciu tygodni. Należy pamiętać o wdrożeniu rehabilitacji, która jest nieodłącznym elementem procesu zdrowienia.
Kciuk narciarza
Pomimo że urazy kończyn dolnych stanowią większość wśród pasjonatów sportów zimowych, nierzadko spotykane są również kontuzje ręki. Kciukiem narciarza nazywamy uszkodzenie więzadeł pobocznych kciuka. Mechanizm urazu zazwyczaj opiera się na nadmiernym obciążeniu kciuka poprzez odciągnięcie go od pozostałej części dłoni. Dochodzi do tego na przykład u początkujących adeptów narciarstwa, gdy kijek zostanie zbyt głęboko wbity w śnieg, a ręka zaplącze się w paski. Głównym objawem jest obrzęk i bolesne ograniczenie ruchomości stawu śródręczno-paliczkowego oraz osłabienie siły uchwytu. W przypadku całkowitej niestabilności obserwowana jest deformacja kciuka.
Celem diagnozy wykonuje się badanie RTG, aby wykluczyć złamanie oraz ocenę aparatu więzadłowego w badaniu USG. Stosowane jest leczenie zachowawcze, które polega na unieruchomieniu kciuka w lekkim zgięciu, w sztywnym opatrunku na okres od trzech do sześciu tygodni.
Stłuczenie kości ogonowej (guzicznej)
Do urazów kości ogonowej dochodzi najczęściej w wyniku upadku na pośladki, na przykład podczas jazdy na łyżwach, nartach czy snowboardzie.
RICER
R – rest – odpoczynek. Należy przestać używać uszkodzonej części ciała, gdyż kontynuowanie aktywności może spotęgować uszkodzenie, wydłużyć proces gojenia, nasilić obrzęk i krwawienie.
I – ice – lód. Lód od pierwszych minut po urazie. Natychmiastowe ochłodzenie miejsca kontuzji przyspiesza gojenie poprzez zmniejszenie wysięku zapalnego (obkurczenie naczyń, ograniczenie krwawienia wewnętrznego z uszkodzonych naczyń krwionośnych, zmniejszenie bólu). Najlepiej zastosować ice pack włożony do woreczka z suchego materiału (aby nie odmrozić skóry!). Chłodzenie stosujemy przez 10–20 minut co godzinę, dwie przez pierwsze trzy dni. W przypadku utrzymywania się bólu lub stanu zapalnego należy stosować chłodzenie trzy razy dziennie przez 15–20 minut.
C – compression – ucisk. Bandaż elastyczny założony dosyć ściśle, ale tak, by nie zaburzał ukrwienia lokalnego. W przypadku zaburzeń ukrwienia (na przykład sinienie płytek paznokciowych) należy natychmiast poluzować bandaż.
E – elevation – uniesienie kończyny powyżej serca w celu zmniejszenia ciśnienia hydrostatycznego w uszkodzonych tkankach, a tym samym zmniejszenia obrzęku. W tym celu można użyć na przykład poduszki.
R – referral – skierowanie do lekarza specjalisty.
NO HARM
Zasada ta określa, że przez pierwsze 48–72 godziny nie wolno stosować:
H – heat – zakaz stosowania wysokich temperatur.
A – alcohol – zakaz spożywania alkoholu.
R – rest without running – unikanie ponownego wysiłku/ćwiczeń.
M – massage – unikanie intensywnego masażu sportowego tuż po urazie.
Kością ogonową określa się ostatni odcinek kręgosłupa, zwany również odcinkiem guzicznym. Kość ogonowa składa się z 3 do 5 zrośniętych ze sobą kręgów. Stłuczona kość guziczna powoduje silny ból, który może promieniować do pośladków, pleców, okolic odbytu. Bardzo silny ból utrzymujący się przez wiele dni i nasilający się podczas wypróżniania, współżycia i długiego siedzenia oznacza, że możemy mieć do czynienia ze złamaniem kości ogonowej. Leczenie stłuczonej czy złamanej kości ogonowej jest najczęściej jedynie objawowe – polega na likwidowaniu bólu oraz unikaniu dodatkowego drażnienia uszkodzonej kości. Podstawowym elementem leczenia jest odciążenie tej okolicy kręgosłupa. Należy unikać długiego siedzenia czy leżenia na pośladkach. Można zastosować poduszki pierścieniowate, okalające kość ogonową. Jeśli jednak w badaniach obrazowych będzie zauważalne wieloodłamowe złamanie z dużą ilością fragmentów, należy rozważyć leczenie chirurgiczne.
Złamanie kości łódeczkowatej
Kość łódeczkowata jest jedną z ośmiu kości nadgarstka i jest największą kością szeregu bliższego. Do jej złamania dochodzi najczęściej podczas upadku na zgięty grzbietowo nadgarstek, tzw. podparcie. Zdarza się to często na stokach czy lodowiskach. Pierwszymi objawami złamania kości łódeczkowatej są dolegliwości bólowe po stronie grzbietowej nadgarstka. Bólowi towarzyszy obrzęk zlokalizowany po promieniowej stronie nadgarstka oraz ograniczenie ruchomości w stawie. Diagnoza często oparta jest na stwierdzeniu charakterystycznych objawów, takich jak ból w „tabakierce anatomicznej” (trójkątnej przestrzeni ograniczonej ścięgnami biegnącymi do kciuka) oraz ból przy przyparciu I i II palca oraz dokładnej analizie badania RTG w różnych projekcjach.
Niepowikłane złamanie kości łódeczkowatej leczone jest zachowawczo w unieruchomieniu gipsowym przez okres 6–12 tygodni. Po założeniu opatrunku gipsowego możliwy jest powrót do aktywności już po 2 tygodniach od uszkodzenia, ale nadal wymaga stosowania ortezy usztywniającej, dopóki zrost nie zostanie potwierdzony na zdjęciu radiologicznym. W przypadku niestabilnych złamań z przemieszczeniem konieczne jest nastawienie i wewnętrzne zespolenie operacyjnie. Leczenie takich przypadków w sposób zachowawczy niesie ryzyko nieprawidłowego zrostu.
ZASADY RICER ORAZ NO HARM
Przez pierwsze 48–72 godziny od każdej kontuzji (nieważne czy to tylko stłuczenie czy bardziej skomplikowany uraz tkanek miękkich) znajdują zastosowanie zasady RICER i NO HARM. W każdym bezpośrednim urazie minimalizują one skutki oraz przyspieszają proces zdrowienia. Jeżeli po odniesieniu obrażenia sportowego zastosujemy się do powyższych reguł, skutki uszkodzenia tkanek miękkich zostaną znacznie zniwelowane.
Podsumowanie
Szeroka gama sportów zimowych może być źródłem niezapomnianych wrażeń, wspomnień oraz wzrostu ogólnej sprawności i kondycji. Pamiętajmy jednak o tym, by były one kontynuacją treningu, a nie zaskoczeniem i skokiem na głęboką wodę dla naszego organizmu. Nie zapominajmy także o odpowiedniej rozgrzewce obejmującej wszystkie grupy mięśniowe, która nie tylko zmniejszy ryzyko kontuzji, lecz także zwiększy nasz komfort oraz efektywność treningu. Warto zadbać o te wszystkie, mogłoby się wydawać drobne i niepotrzebne aspekty, aby móc w pełni cieszyć się sezonem zimowym i nie odebrać sobie możliwości cieszenia się pełnią sprawności przez długi czas.
